Mračni turizam: Muzej kraljevskih grobnica, Vergina

Gradić Vergina u severnom delu Grčke postoji jedva malo duže od sto godina, ali prostor na kom je osnovan ima jednu od najdužih tradicija naseljavanja na čitavom Balkanu.

Pre skoro tri hiljade godina, na mestu današnje Vergine nalazio se grad Aigeja (ili Aigai, grčki Αἰγέαι), prva prestonica antičke Makedonije. Fizičkih ostataka Aigeje danas je vrlo malo, ali ono što je od nje došlo do našeg vremena svrstava se među najvrednije arheološke spomenike ne samo u Grčkoj već u celom svetu.

Centralnu tačku kompleksa u Vergini predstavlja Muzej kraljevskih grobnica - drevni tumulus kraljevske dinastije Argijada, u kom se između ostalih nalazi i grobnica Filipa II Makedonskog.

Iako Vergina nije mnogo udaljena od nekih većih centara i glavnih puteva kojima se stiže u najpopularnije turističke regije Grčke (šezdesetak kilometara od Soluna, dvadesetak od autoputa E-75 koji preko Olimpijske regije vodi do Atine i samo desetak od autoputa E-90 ka Jonskoj regiji), malo toga sugeriše prolaznicima da ih samo kratko skretanje deli od neprocenjivog istorijskog blaga.

Zapravo, stiče se utisak da je arheološko nalazište u Vergini nemoguće naći slučajno - putokazi su mali i neugledni, Google navigacija po običaju vodi nekim samo sebi poznatim atarskim putevima, a samo isključenje ka današnjem naselju na čijoj periferiji se nalazi muzej lakše je promašiti nego pogoditi... Pa ipak, isplati se malo se pomučiti jer za Muzej kraljevskih grobnica itekako vredi odvojiti vreme.

Prva arheološka ispitivanja okoline današnje Vergine započeta su još sredinom XIX veka, ali su sve grobnice koje su tadašnji istraživači otkrili prethodno već bile opljačkane. Ubrzo su pronađeni i ostaci jedne velike građevine, verovatno palate, ali su radovi prekinuti posle samo nekoliko godina, prvo zbog malarije a potom i ratova.

Sve do kraja četrdesetih godina XX veka istraživanja su tekla sporadično. U međuvremenu, početkom dvadesetih, izbeglice Grčko-turskog rata (koji se nadovezao na I svetski rat) iz Anadolije počele su da grade Verginu, i pritom uništili sve do tada iskopane delove palate i još nekoliko spomenika čije fragmente su iskoristili kao građevinski materijal.

Ipak, najvažnija otkrića na prostoru Aigeje tek su trebala da uslede.

Model velikog tumulusa sa rasporedom grobnica

Početkom sedamdesetih arheolozi su se fokusirali na veliki tumulus, koji je sa preko sto metara u prečniku predstavljao najveću humku u kopnenom delu Grčke. Do 1977. godine u njemu su pronašli četiri grobnice, od čega dve netaknute, za koje je ustanovljeno da su pripadale makedonskim kraljevima Filipu II i Aleksandru IV, ocu i sinu Aleksandra Velikog!

Identitet Filipa II nedvosmisleno je potvrđen pregledom kostiju nađenih u grobnici označenoj kao Grobnica II, na kojima su uočene povrede dosledne istorijskim izvorima - oštećenje lobanje na mestu gde je makedonskog kralja pogodila strela usled čega je izgubio oko i ukrivo srasli prelom potkolenice zbog kojeg je bio hrom. Shodno tome, u Filipovoj grobnici pronađeno je i više parova metalnih štitnika za cevanice različitih veličina...

Svetilište

Grobnica I

Minijaturne figurice, od kojih su neke manje od centimetra

Grobnice su bile prepune najrazličitijih dragocenosti: nakita od zlata i dragog kamenja, figurica od kamena i slonovače neverovatno detaljne izrade, posuđa, oružja, oklopa i ličnih predmeta, sve pohranjeno uz zlatne kovčežiće sa kostima preminulih kraljeva.

Naročitu pažnju izazvali su posmrtni venci od zlatnih listića, koji se danas smatraju jednim od simbola Vergine, Aigeje i antičke Makedonije uopšte.

Replika freske iz grobnice I

Otkriće grobnice Filipa II Makedonskog napravilo je ogroman odjek u arheološkim krugovima, i danas se smatra najvećim otkrivenim arheološkim blagom nakon otvaranja Tutankamonove grobnice u Egiptu.

Ali, iz nekog razloga kao da ova informacija nikad nije doprla do svesti najšire javnosti. Štaviše, mada je Muzej kraljevskih grobnica otvoren još 1997. godine, većina Grka (od onih koji uopšte znaju za njegovo postojanje) naziva ga prosto "novi muzej u Vergini"...

Grobnica II - grobnica Filipa II Makedonskog

Model unutrašnjosti grobnice

Zlatni posmrtni venac

Muzej kraljevskih grobnica sastoji se od više zasebnih delova, ali najvažniji je klaster grobnica unutar (rekonstruisanog) velikog tumulusa, sa četiri velike i još nekoliko manjih grobnica. U tumulus se silazi kao u podzemni svet, u tamu u kojoj se neki eksponati jedva naziru, što stvara nesvakidašnju atmosferu - mračnu na više načina - drugačiju od većine muzeja sličnog tipa.

Ulaz u same grobnice naravno nije moguć, ali je prostor između njih ispunjen bogatom postavkom predmeta pronađenih u njima, replika fresaka iz njihove unutrašnjosti, kao i drugih artefakata zagrobne tematike iz okoline Aigeje.

Grobnica III - grobnica Aleksandra IV Makedonskog

Model unutrašnjosti grobnice

Grobnica IV

Šta od svega ovoga ostavlja najsnažniji utisak, teško je reći. Da li celokupna atmosfera, činjenica da se bukvalno nalazimo u nečijem grobu, to što pred sobom vidimo predmete kojima se neko služio pre dve i po hiljade godina (pa i to ne bilo ko nego ličnost koja se danas smatra praktično mitološkom), ili najpre kombinacija svih ovih činilaca.

Ono što je sigurno je da bi Muzej kraljevskih grobnica u Vergini trebalo da bude nezaobilazna stanica ljubitelja istorije i arheologije iz čitavog sveta, u rangu atinskog Akropolja ili palate u Knososu. Zašto se oko nekih drugih atrakcija manjeg značaja turisti guraju u redovima a ovde se mogu nabrojati na prste, i to usred letnje sezone, pitanje je na koje nije lako dati odgovor.

Ali to je samo razlog više za skretanje s puta prema Vergini, pogotovo ako se nađemo u blizini. A realno - praktično gde god se u Grčkoj zaputili, usput nam je.

Za sve kojima je iole stalo do najopštije kulture, nema izgovora.