Transilvanija, oblast u središnjoj Rumuniji, sinonim je za tajanstvenu i udaljenu zemlju, o kojoj se raspredaju legende o vampirima i nečistim silama.
U fikciji, Transilvanija se često prikazuje kao jedno mračno mesto bez sunca, puno neprohodnih šuma i oštrih planinskih vrhova sa neosvojivim zamkovima. Ali, iako ova slika ima neke korene u realnosti, savremena Transilvanija daleko je od tamnog vilajeta u kojem putnici sa strane mogu pronaći samo nevolju - štaviše, danas je to turistički najatraktivniji region Rumunije, prepun istorijskih i prirodnih vrednosti, koji privlači posetioce iz čitavog sveta.
Današnja Transilvanija jedan je od turistički najpotcenjenijih predela Evrope, koji po lepotama može da parira mnogo popularnijim destinacijama - ogromno prostranstvo raznolikog pejzaža, istačkano gradovima bogate tradicije u kojima vreme istovremeno kao da stoji i nezadrživo teče unapred - mesto gde skoro svako može naći neku zanimljivost po svojoj meri.
Sa površinom većom od cele Srbije, Transilvaniju je nemoguće iole dobro upoznati za nekoliko dana, ali uz dobru organizaciju jedan (produženi) vikend može biti dovoljno vremena da se stekne neki osnovni utisak, a verovatno najbolja polazna tačka za istraživanje je Brašov - grad u samom središtu Rumunije oko kojeg je raspoređeno možda i najviše raznovrsnih znamenitosti koje će nekome ko dolazi ovamo prvi put predstaviti odličan presek svega onog što Transilvanija može da ponudi namernicima.
Kratka istorija Transilvanije
Najstariji istorijski pomen Transilvanije javlja se u XI veku, u jednom mađarskom dokumentu na srednjovekovnom latinskom, pod imenom Ultra Silvam, sa značenjem "zemlja iza šume", kao doslovni prevod mađarskog Erdő-elve (iz kog je izvučen i danas zapostavljeni srpski naziv Erdelj). Iz latinskog imena razvio se oblik Ultrasylvania, a kasnije Transylvania, koji se zadržao do danas i prihvaćen je u većini svetskih jezika.
Tokom XII i XIII veka, kao deo tadašnje Ugarske kraljevine, Transilvanija je planski naseljena stanovništvom iz zapadnih krajeva kraljevine kako bi se pojačale njene jugoistočne granice od upada nomadskih osvajača - Mongola, Tatara, a kasnije i Turaka. Mada su naseljenici bili pretežno iz Rajnske oblasti i današnjeg Luksemburga, zbog toga što su im zapovednici bili poreklom iz severnih nemačkih zemalja ostali su upamćeni kao Saksonci.
Za vreme ove kolonizacije izgrađeno je sedam utvrđenja (Kluž, Bistrica, Medijaš, Segešvar, Sebeš, Sibinj i Brašov), odakle potiče i nemački naziv oblasti Siebenbürgen - "sedam gradova" - koji je prenet i preveden i u nekim okolnim jezicima poput bugarskog Седмиградско, ruskog Седмиградье, ukrajinskog Семигород, itd. Današnju Transilvaniju čini upravo teritorija oivičena ovim gradovima.
U istoriji Transilvanije ističe se nekoliko značajnih ličnosti. Pre svih su to vojskovođa Janoš Hunjadi (1387-1456) i njegov sin Matija Korvin (1443-1490), upamćen kao jedan od najvećih mađarskih kraljeva, ali i vojvoda Vlad III poznatiji kao Vlad Cepeš ili Vlad Drakula (1431-1476) koji je okrutnim metodama kažnjavanja neprijatelja stvorio sebi reputaciju krvoločnog tiranina, koja je verovatno poslužila kao inspiracija za lik istoimenog književnog vampira u romanu irskog pisca Brema Stokera.
Iako danas u zapadnom svetu Transilvanija važi za domovinu vampira, mitovi o ovim natprirodnim bićima nemaju direktne veze sa Rumunijom i zapravo potiču iz slovenskih delova Balkana, pre svega istočne Srbije. Ali, zahvaljujući uspehu Stokerovog romana (a naročito njegovih filmskih adaptacija), vampirski folklor postao je tokom XX veka neodvojivi deo identiteta Transilvanije.
Međutim, žitelji Transilvanije doživljavaju ovaj fenomen na različite načine, od onih koji su mit o vampirima zdušno prihvatili kao odličnu priliku za privlačenje mušterija do onih koji kategorički odbijaju da istorijski lik Vlada Cepeša povezuju sa bajkama i izmišljotinama.
Nasuprot ustaljenom mišljenju zasnovanom na popularnoj kulturi, domovina Vlada Cepeša zapravo je bila južnija oblast Vlaška, dok je u samoj Transilvaniji vrlo kratko vladao samo teritorijom oko Brašova, ali je i za to malo vremena ostao upamćen po do tada neviđenoj surovosti.
Jedna od legendi kaže da je Vlad Cepeš (rumunski Țepeș - "Nabijač") dobio taj svoj nadimak upravo u Brašovu, kada je 1459. godine naredio da se četrdeset najistaknutijih gradskih velikaša nabije na kolac na planini iznad grada zato što su odbili da plate porez. Na zapadu je vest o ovom događaju "nakićena" navodima da je on tom prilikom zahtevao da mu se posluži večera sa pogledom na samrtni ropac protivnika, a neki izvori su čak preneli i da je večerao - ljudsko meso!
Međutim, nabijanje na kolac ostaće zauvek povezano sa imenom Vlada III posle bitke kod Trgovišta, prestonice Vlaške, 1462. godine, kada je sjajnom taktikom razbio jedinice turskih napadača tokom noći, a potom u znak odmazde nabio na kolac više od 20.000 Turaka duž puta kojim je trebalo da im stigne pojačanje. Ma koliko neverovatno i preuveličano zvučala, ova brojka je potvrđena i u rumunskim i u turskim savremenim izvorima, a sam Cepeš je u pismu Matiji Korvinu naveo tačan broj od 23.844 turska vojnika!
U svakom slučaju, Vlad Cepeš ili drugim imenom Drakula - "sin zmaja" (po ocu Vladu II koji je nosio nadimak Drakul - "zmaj" - po tome što je pripadao prestižnom viteškom redu Zmaja sačinjenom od najistaknutijih vojskovođa tog vremena), ovim potezima je postao omražena ličnost širom "civilizovane" Evrope. Ali, čak ni Cepešovi savremeni politički neprijatelji nisu mogli da mu ospore ratne uspehe protiv Turaka, kojima je za vreme svoje vladavine značajno usporio prodor ka srednjoj Evropi.
U današnjoj Rumuniji Vlad Cepeš - Drakula smatra se za nacionalnog heroja koji je svojim akcijama protiv turske najezde ali i saksonske vlastele u gradovima Transilvanije očuvao rumunski identitet kroz burna vremena kasnog Srednjeg veka. Ipak, slika o njemu koja se servira turistima varira tokom godina u onoj meri koliko je popularan mit o vampirima, pa se tako nekad više a nekad manje poistovećuje sa Stokerovim Drakulom.
Turbulentna politička istorija Transilvanije - germanska hegemonija u srednjem veku, smene razdoblja pod turskom, mađarskom i austrijskom vlašću (uključujući i specifičnu dvojnu vazalnost prema Turcima i Habzburškoj monarhiji u XVII veku), ujedinjenje u nezavisnu Rumuniju po završetku I svetskog rata, kratak period sovjetske dominacije posle II svetskog rata, Čaušeskuova komunistička diktatura i demokratski razvoj nakon nje - uslovila je autentični duh ove regije drugačiji od očekivanog istočnoevropskog podneblja.
Današnja Transilvanija je kombinacija uticaja različitih epoha, moderna regija okrenuta budućnosti ali i duboko ukorenjena u davno prohujalim vremenima. Istina je da većina turista sa zapada posećuje Transilvaniju privučena legendama o vampirima (i da jedan deo njih ostaje razočaran kad shvati da to ipak nije jedna mračna zemlja puna zlokobnih senki i aveti), ali i pored toga ovaj region itekako ima šta da ponudi posetiocima...
Brašov
U istorijskim dokumentima Brašov se prvi put pominje u XIII veku, paralelno pod nemačkim imenom Kronstadt ("krunski grad"), njegovim latinskim prevodom Corona, a pojavljuje se i u verziji Stephanopolis, kao prevod na klasični grčki.
Ime Brassovia takođe se javlja sredinom XIII veka i prvobitno označava ceo okrug da bi se kasnije vezalo za sam grad. Poreklo ovog imena vezuje se za obližnju reku Barsa, čija etimologija nije do kraja utvrđena - većina izvora navodi da je ime reke izvedeno od turske reči barasu koja označava rečne brzake, mada je u tom slučaju slovenski koren više nego očigledan.
Tokom pedesetih godina XX veka grad se zvanično zvao Orașul Stalin - "Staljinov grad", ali mu je vrlo brzo nakon razmimoilaženja političkih stavova rumunske socijalističke vlade Georgiju Deža i Sovjetskog saveza vraćeno originalno ime.
 |
| Istorijski grb Brašova |
 |
| Stari deo grada |
 |
| Novi deo grada |
Najstariji arhitektonski spomenici u gradu datiraju iz XV i XVII veka, među kojima se kao najpoznatiji ističu nekadašnja gradska većnica i takozvana "Crna crkva".
Gradska većnica (Casa Sfatului) podignuta je 1420. godine na glavnom gradskom trgu koji danas nosi ime Trg veća (Piața Sfatului). U zgradi je sve do sredine XX veka bila smeštena gradska administracija, a danas se tu nalazi istorijski muzej Brašovskog okruga.
U vreme izgradnje većnice Brašov je bio poznat kao trgovačko središte, a na trgu su se održavali veliki vašari ali i - javna pogubljenja. Današnji trg oivičen je objektima izgrađenim tokom XVIII i XIX veka i predstavlja centralnu tačku Brašova i velike pešačke zone koja obuhvata veći deo starog gradskog jezgra.
Crna crkva (Biserica Neagră), posvećena Bogorodici, građena je od 1383. do 1476. godine, kao trobrodna bazilika u stilu kasne gotike. Prvobitno je pripadala katoličkoj crkvi, da bi sredinom XV veka prešla na luteranski protestantizam pod uticajem Johanesa Hontera (1498-1549), istaknutog brašovskog teologa, humaniste i kosmografa.
Svoje prepoznatljivo ime Crna crkva duguje tamnim fasadama, što je prema ustaljenom verovanju posledica velikog požara iz 1689. godine. Međutim, istraživanja vršena pre nekoliko godina utvrdila su da na crkvi nema oštećenja od vatre, pa je najnovija teorija da su fasade potamnele tokom industrijalizacije Brašova u XIX veku, čemu u prilog ide i to što nema dokaza da se ime pod kojim je danas poznata koristilo pre toga.
Crkva je otvorena za posetioce i delimično pretvorena u muzej, sa velikim brojem religioznih predmeta i skulptura, kao i najvećom zbirkom takozvanih "Transilvanijskih ćilima", turskih ćilima nastalih na ovom području između XV i XVII veka. Uprkos mračnom izgledu fasada, enterijer je iznenađujuće pun svetla. Svake nedelje u crkvi se održavaju koncerti duhovne muzike, na velikim orguljama iz XIX veka sa preko četiri hiljade svirala!
U asimetrično postavljenom zvoniku postoje tri zvona, od kojih je najveće sa preko šest tona težine ujedno i najveće u čitavoj Rumuniji.
Pored Crne crkve kao najpoznatijeg verskog objekta u gradu, u Brašovu postoji još mnogo građevina različitih konfesija, među kojima je najviše onih koji pripadaju Rumunskoj pravoslavnoj crkvi kao većinskoj veroispovesti u Brašovu.
Najstarija pravoslavna crkva je crkva Svetog Nikole (Biserica Sfântul Nicolae), građena od kraja XV do sredine XVI veka na mestu starije crkve koja je bila od drveta. Crkva je zidana od kamena u stilu svedene gotike, a sredinom XVIII veka prizidan joj je visoki zvonik u duhu baroka sa elementima koji evociraju transilvanijsku arhitekturu srednjeg veka.
U starom gradu postoji i sinagoga, izgrađena na samom prelazu iz XIX u XX vek, budući da je Jevrejima dozvoljeno naseljavanje u gradu tek sredinom XIX veka. Sinagoga je teško oštećena tokom oba svetska rata, ali je kasnije u potpunosti obnovljena zalaganjem jevrejske zajednice koja u Brašovu danas broji tek dvestotinak članova.
 |
| Crkva Svetog Nikole |
 |
| Sinagoga |
Nedaleko od sinagoge nalazi se jedna nesvakidašnja zanimljivost - Strada Sforii ("ulica konopca"), najuža ulica u Rumuniji i jedna od najužih na svetu.
Pretpostavlja se da je ova uličica, duga oko 80 metara i na najširem delu široka oko 135 centimetara, nastala kao požarni prolaz. Iako se ne zna se pouzdano kad je napravljena, od XVII veka se već pominje kao posebna ulica u gradu.
Danas je Strada Sforii omiljeno mesto za ispisivanje grafita, a nažalost prateći muzej u kojem su bile izložene minijature (knjige, fotografije, modeli i slično) posvećene arhitekturi Brašova nedavno je trajno zatvoren...
U starom gradskom jezgru postoji mnogo spomenika fortifikacione arhitekture, uključujući nekoliko gradskih kapija, kula i bastiona u neposrednoj blizini pešačke zone.
Na samo nekoliko minuta hoda od trga i Crne crkve nalaze se dve rekonstruisane kule osmatračnice iz srednjeg veka, poznate kao Crna i Bela kula (Turnul Negru i Turnul Alb), sa kojih se pruža lep pogled na grad. Ipak, prilaz kulama je malo zavučen i strm, a osim pogleda nemaju drugih sadržaja, pa se stiče utisak da nisu toliko atraktivne turistima...
Dve najpoznatije kapije nalaze sa na zapadnom obodu starog grada. Katarinina kapija (Poarta Ecaterinei) iz 1559. godine, najstarija sačuvana kapija starog Brašova, jako je lep primer autentične gradske arhitekture Transilvanije, sa četiri manje kule uz glavni krov koje su po konvenciji simbolizovale sudsku i upravnu autonomiju u gradu - drugim rečima, namernicima su odmah "s vrata" govorile da grad donosi i sprovodi sopstvene zakone. U narodu je poznata i kao "Vlaška kapija" (Porta Valacce), budući da je tokom saksonske vladavine rumunskom i bugarskom stanovništvu bilo zabranjeno da žive unutar gradskih zidina, a ulaz u grad im je bio dozvoljen samo kroz tu kapiju.
Usled povećanog intenziteta saobraćaja u grad iz "vlaškog" naselja Škei Brašovului (Șcheii Brașovului - "bugarski Brašov", izvedeno iz stare rumunske reči Șchei koja je predstavljala kolokvijalni naziv za bugarsko stanovništvo) u XIX veku, nedaleko od Katarinine kapije je 1828. godine podignuta Kapija Škei (Poarta Șchei), u vidu trijumfalne kapije sa tri luka, kroz koju danas prolazi ulica koja čini granicu između pešačke zone i dela starog grada u kojem je dozvoljen kolski saobraćaj.
 |
| Crna kula |
 |
| Bela kula |
 |
| Katarinina kapija |
 |
| Kapija Škei |
Na samom jugozapadnom uglu nekadašnjih gradskih zidina nalazi se zdanje Tkačkog bastiona (Bastionul Tesatorilor), stražarnice iz XV veka podignute sredstvima tkačkog esnafa, po čemu je i dobila ime. Danas se u Tkačkom bastionu nalazi skromna istorijska postavka sa vrlo detaljnom maketom Brašova sa izgledom grada iz 1600. godine, a unutrašnje dvorište sa višespratnim drvenim galerijama često se koristi za održavanje predstava i koncerata na otvorenom.
U nešto novijoj građevini (XIX vek) odmah uz Tkački bastion nalazi se zanimljiv muzej sporta, sa velikom postavkom posvećenom istaknutim brašovskim sportistima i takmičenjima održanim u Brašovu od sredine XIX veka do danas. Ulaz u ovaj muzej je besplatan, ali i pored toga deluje kao da nije naročito popularan među turistima, što je prava šteta jer ga itekako vredi posetiti.
Van granica starog grada, na brdu takođe očigledno slovenskog imena Straža (Straja) stoji najveće utvrđenje na teritoriji Brašova, citadela izgrađena u XVI veku. Tokom vekova, ovaj kompleks je služio i kao bolnica, zatvor, skladište, ali i stanica za ometanje radio signala sa zapada za vreme Čaušeskuove vladavine... Nakon pada Čaušeskua tvrđava je pretvorena u ugostiteljski objekat, ali je zbog nerešenih vlasničkih odnosa 2015. godine ponovo zatvorena za javnost i čeka neku novu rekonstrukciju i prenamenu...
 |
| Tkački bastion |
 |
| Citadela na Straži |
Ostatak starog gradskog jezgra Brašova čine mahom rezidencijalni objekti gradske arhitekture najrazličitijih stilova i formi, od kojih najstariji datiraju u XVI a najmlađi u XIX vek i praktično svaki je zaštićen kao spomenik kulture.
Uprkos tome što sa skoro četvrt miliona stanovnika (što ga čini šestim gradom po veličini u Rumuniji) Brašov u širim okvirima teži da postane prava savremena metropola, novija arhitektura u gradu je prilično neupečatljiva. Međutim, ono što stari deo grada ima da ponudi u tom smislu i po kvalitetu i po kvantitetu sasvim je dovoljno da se nedostatak iole značajnih graditeljskih dometa od kraja XIX veka naovamo ni ne oseti.
Ipak, osim muzeja, galerija i znamenitih objekata Brašov i nema tako raznovrsnu ponudu sadržaja kao neki drugi gradovi te veličine, pa će turistima koji traže konstantan kulturno-umetnički program, noćni provod, bazene i spa centre i slično možda biti i pomalo dosadan. Ali, oni koji vole da cunjaju po starim ulicama i nije im problem da se malo napešače u njemu će itekako uživati...
Okolina - priroda
Priču o užem centru Brašova nemoguće je odvojiti od priče o prirodi, budući da se bukvalno iz srca grada izdiže prava pravcata planina, tačnije greben po imenu Tampa sa istoimenim vrhom na 960 metara nadmorske visine, čitavih četiri stotine metara iznad centra.
Tampa je najbliže i omiljeno izletište kako žitelja Brašova tako i turista, pre svega zbog izuzetnih pogleda na čitav grad ali i jednostavne dostupnosti - iz centra grada skoro do samog vrha može se stići žičarom ili pešačkim stazama različite zahtevnosti.
Od gornje stanice žičare do najviše tačke planine ima manje od petsto metara, ali je glavni cilj većine izletnika vidikovac tik uz ogromni metalni natpis sa imenom grada koji se vidi iz velike daljine, a noću je i osvetljen!
Asocijacija na Holivud nije slučajna: ovo kičasto obeležje podignuto je 2004. godine upravo da bi se istakao značaj Brašova i Transilvanije kao filmske lokacije - koji nije naročito velik, ali su Rumuni i na takav kakav je očigledno vrlo ponosni...
 |
| Vrh Tampa (960 m.n.v.) |
Nedaleko od vrha nalazilo se i prvo utvrđenje na prostoru današnjeg Brašova, tvrđava pod imenom Brašovija (Brașovia), koja je imala ogroman značaj tokom odbrane grada od najezde Turaka. Nažalost, tvrđava je sredinom XV veka planski srušena po nalogu Janoša Hunjadija, koji je pogrešno zaključio da je opasnost od Turaka trajno prestala...
Danas se od tvrđave mogu videti samo fragmenti: jedva vidljivi ostaci zidina, ruine kula zarasle duboko u šumi, kao i delimično zatrpan bunar u kom su novija istraživanja otkrila da još uvek ima vode, iznenađujuće s obzirom na stanje ali i relativno veliku nadmorsku visinu.
Međutim, to što je Tampa veoma pristupačna i posećena ne znači i da je veoma pitoma.
S obzirom na to da ovaj greben predstavlja najniži ogranak karpatskog venca Bučeđi (Bucegi), koji je dom jednoj od najvećih populacija mrkog medveda u Evropi, najveće zveri starog kontinenta nisu redak prizor ni u šumama Tampe, pa čak ni u rubnim delovima grada.
Zbog toga je Brašov jedan od retkih gradova u svetu koji ima automatizovan sistem upozorenja SMS porukama na prisustvo medveda u urbanoj sredini, a Rumunija jedina država u kojoj se medvedi planski proređuju umesto da se radi na njihovoj zaštiti i očuvanju...
I pored velike opasnosti od susreta sa medvedima, planine Bučeđi su vrlo popularne za planinarenje, a njihovi najviši vrhovi Omu (2507 m.n.v.), Koštila (Coștila, 2498 m.n.v.) i Karajman (Caraiman, 2394 m.n.v.) lako su dostupni sa platoa na oko 2200 metara nadmorske visine dokle vozi žičara iz slikovitog gradića Bušteni (Bușteni) u podnožju planina.
Iako je pristup samom najvišoj tački vrha Koštila ograničen zbog vojnog repetitora, ovaj vrh važi za izuzetan vidikovac, a obeležje vrha Karajman je Krst heroja (Crucea Eroilor), sa skoro 40 metara visine vidljiv iz ogromne udaljenosti, podignut 1928. godine u čast železničara poginulih na dužnosti tokom I svetskog rata.
Plato između vrhova Bučeđi planina odlikuju i zanimljive stenovite formacije koje privlače veliki broj turista, od kojih je najpoznatija takozvana "sfinga", koja (doduše samo iz jednog ugla) siluetom podseća na istoimeni spomenik u Gizi.
Priroda oko Brašova krije još mnogo jako lepih mikrolokacija, a među najvećim prirodnim atrakcijama ovog kraja je i kanjon Sedam merdevina (Canionul Şapte Scări), kratak uređeni kanjon sa sedam vodopada kroz koji se prolazi metalnim platformama sa sedam merdevina visina od 2,5 do 7 metara.
Zbog specifičnosti staze kanjon je prohodan samo u jednom smeru (ka gore), i otvoren je samo kad su vremenski uslovi povoljni, to jest kad nema kiše i bujica. Ali, iako je za sam prolazak kroz kanjon potrebno jedva petnaestak minuta, staza do kanjona i nazad (duga oko osam kilometara u oba smera) prolazi kroz jako lep predeo sa livadama, šumama, rekama i vodopadima i vredi je proći samu po sebi, a moguće je i produžiti pešačenje do grebena Piatra Mare ("veliki kamen") sa planinarskim domom i više vrhova sa oko 1800 metara nadmorske visine.
Povratak od kanjona do parkinga moguć je i zip-lajnom, trasom dugom oko četiri kilometra sa preko 30 segmenata različite dužine i nagiba.
Okolina - znamenite građevine
Osim po vampirskom folkloru, Transilvanija je poznata i po dvorcima i tvrđavama, kojih na području ovog regiona ima preko pedeset. Samo u neposrednoj okolini Brašova ima desetak spomenika ovog tipa, među kojima su i neki od najpoznatijih transilvanijskih dvoraca.
Zamak Bran nalazi se tridesetak kilometara jugozapadno od Brašova i predstavlja ne samo ubedljivo najčuveniji transilvanijski dvorac nego i jednu od najvećih turističkih atrakcija Rumunije uopšte. Za to je zaslužan epitet "Drakulin zamak" kojim su vlasnici zamka domišljato iskoristili popularnost književnog i filmskog vampira da privuku posetioce.
Realno, veza zamka u Branu bilo sa fiktivnim bilo sa istorijskim Drakulom potpuno je fabrikovana.
Po svoj prilici, Vlad Cepeš je u svojim pohodima na Transilvaniju verovatno prolazio kroz klisuru koju zamak i danas nadgleda, ali ne postoji nikakav dokaz da je ikad kročio nogom u zamak niti da ga je ikad posedovao, ma koliko kratko i posredno. Trenutna istorijska postavka u zamku lukavo prikazuje Cepeša - Drakulu u sukcesiji transilvanijskih vladara koja se u jednom trenutku neprimetno pretvara u lozu vlasnika zamka i završava sa današnjim vlasnicima.
Sa druge strane, tvrdnja da je Brem Stoker preuzeo opis zamka u Branu u svom romanu o Drakuli, na koju se takođe poziva turistička propaganda zamka, prilično je diskutabilna. Mada Drakulin zamak iz romana deli neke karakteristike sa zamkom u Branu, poput položaja na visokoj litici koja nadgleda nepregledno šumsko prostranstvo, zamak iz romana opisan je sa mnogo specifičnih detalja koji ne odgovaraju stanju u Branu, kao što su visoke zidine sa grudobranima, velike lučne kapije, više odvojenih krila i slično. Pripremajući građu za opise Transilvanije u svom romanu, Stoker je ostavio stotinak strana beleški u kojima se pominju mnoge stvarne lokacije u današnjoj Rumuniji, među kojima ipak nije i Bran, pa pored toga što nikad nije posetio Transilvaniju, ne postoji nikakav dokaz da je Stoker uopšte bio svestan postojanja ovog zamka a kamoli da je baš na njemu zasnovao opis zamka svog Drakule...
Zamak su izgradili brašovski Saksonci u XIV veku, na mestu starijeg drvenog utvrđenja tevtonskih vitezova koje su u XIII veku uništili Mongoli. Najveći značaj je imao tokom srednjeg veka, kao postaja za kontrolu prolaza kroz klisuru koja je u to vreme bila jedini put između Transilvanije i Vlaške.
Posle I svetskog rata zamak gubi stratešku ulogu, i saksonska zajednica ga poklanja rumunskoj kraljevskoj porodici. Bran je bio omiljena rezidencija rumunske kraljice Marije (supruge kralja Ferdinanda i majke buduće jugoslovenske kraljice Marije Karađorđević), a nakon njene smrti 1929. godine zamak je nasledila njena najmlađa ćerka Ileana.
Tokom II svetskog rata u zamku je bila smeštena bolnica, a 1948. godine komunistički režim oduzima zamak od kraljevske porodice, sve do restitucije 2005. godine kada je vraćen Ileaninoj deci, austrijskoj porodici Habzburg-Lotaring.
 |
| "Tajno stepenište" |
Zamak Bran otvoren je za posetioce 2009. godine, kao prvi privatni muzej u Rumuniji.
Današnja postavka ima nekoliko tematskih celina, od klasičnih istorijskih i etnografskih kolekcija, preko predmeta iz života rumunske kraljevske porodice i neizbežnog dela posvećenog vampirima i mitologiji, do izdvojene izložbe srednjovekovnih sprava za mučenje, u koju se ulaz doplaćuje, ali se ona realno i ne razlikuje od sličnih postavki širom Evrope...
Među kuriozitete zamka ubrajaju se "tajno" stepenište unutar istočnog bedema kojim se sa prvog stiže direktno na treći sprat, kao i lažni bunar, koji je presušio sredinom XIX veka a potom je početkom XX veka u njegovom oknu smešten lift od unutrašnjeg dvorišta zamka do parka u podnožju.
Pre nekoliko godina lift je modernizovan i pretvoren u multimedijalnu instalaciju pod imenom Vremenski tunel, u kojoj posetioci imaju priliku da se spuste se niz okno dubine preko 30 metara u savremenoj kabini sa hologramskim projekcijama do podzemnog prolaza sa interaktivnim prikazima iz istorije zamka i Rumunije. Ovo iskustvo se takođe dodatno plaća u odnosu na osnovnu ulaznicu, ali ga obavezno treba ostaviti za kraj jer po izlasku iz Vremenskog tunela povratak u zamak više nije moguć...
O Vremenskom tunelu mišljenja su podeljena: 2019. godine lift je proglašen najboljim liftom za posebne namene u svetu, ali sudeći po komentarima na internetu strani turisti i nisu baš oduševljeni... Pa opet, vožnja je zanimljiva, a mada celokupan ugođaj možda jeste malo precenjen ne ostavlja utisak bačenih para.
Na pola puta između Brašova i Brana nalazi se gradić Rašnov (Râșnov), sa dobro očuvanom srednjovekovnom citadelom. Rašnov se pod tim imenom prvi put pominje u XIV veku, ali je poznato da je vek ranije na mestu današnjeg utvrđenja podignuta prva postaja tevtonskih vitezova.
Savremeni Rašnov je po svakom merilu mali grad, ali se može pohvaliti lepo uređenim i prijatnim centralnim trgom. Ipak, glavna atrakcija je citadela, koja je poslednjih godina (na sreću ili žalost) često u raznim rekonstrukcijama pa više ne radi nego što radi...
Rašnovska citadela je građena u romanskom stilu, neupečatljive arhitekture od kamena, cigle i drveta, sa dva pojasa zidina. Trenutno je ulaz dozvoljen samo u dvorište između spoljnog i unutrašnjeg bedema, a oko unutrašnjeg utvrđenja može se proći samo onoliko koliko dozvoljavaju okolne litice. Do citadele se može doći peške ili na lakši način, žičarom.
Zanimljivo je da citadela u Rašnovu deli sličnu legendu sa zamkom Korvina u Hunedoari (u zapadnom delu Transilvanije), koja kaže da je tokom jedne duge opsade tvrđava ostala bez pijaće vode, te su turski zatočenici uposleni da kopaju bunar u tvrdoj steni na kojoj je grad podignut. Turci su na kraju pronašli vodu a za to im je trebalo sedamnaest godina kopanja do dubine od čak trista metara, ali nije poznato da li su posle toga oslobođeni ili ne. Da ova legenda ima uporište u stvarnosti dokazuju natpisi na turskom uklesani u zidove bunara na velikoj dubini...
Ali i pored svega, glavni turistički adut Rašnova poslednjih godina je - festival ekstremnog metala Rockstadt Extreme Fest, na kom redovno nastupaju najveća svetska imena najbrutalnijih žanrova metala. Višednevni festival održava se krajem jula i to baš u podnožju citadele...
Oko četrdeset kilometara južno od Brašova, u podnožju planina Bučeđi, smešten je po mnogima najlepši dvorac Transilvanije - Peleš (Peleș). Ovo je ujedno i najmlađi objekat ovog tipa u Transilvaniji, građen od 1873. do 1914. godine.
Kompleks na preko petsto hektara podignut je po nalogu Karola I, prvog kralja nezavisne Rumunije, kao letnja rezidencija kraljevske porodice. Sastoji se od više objekata, među kojima su glavni dvorac Peleš, vila Pelišor (Pelișor - "mali Peleš") i lovačka kuća Foišor (Foișor - "mali paviljon" - iako je skoro iste veličine kao i glavni dvorac).
Kao i većina reprezentativnih objekata u privatnom vlasništvu, Peleš je nacionalizovan posle II svetskog rata, ali je ostao otvoren za javnost kao muzej sve do sredine sedamdesetih kada ga Čaušesku pretvara u protokolarnu rezidenciju za prijem stranih zvaničnika. U toj funkciji ostao je i dugo posle Čaušeskua, sve do 2007. godine kada je vraćen kraljevskoj porodici.
 |
| Peleš |
 |
| Pelišor |
Arhitektura kompleksa je vrlo zanimljiva, sa snažnim uticajima neogotike i tradicionalnog graditeljstva severne Evrope, sa vidljivim drvenim elementima konstrukcije na fasadama, što je naročito upečatljivo na vili Pelišor.
Peleš je ipak bogatije ukrašen, sa fasadnim muralima sa prizorima iz lova i dvorskog života i velikim vrtom u italijanskom stilu sa mnoštvom skulptura i fontana.
Danas je veliki dvorac Peleš dostupan za posetioce, Pelišor je rezervisan za članove kraljevske porodice i njihove goste i može se pogledati samo povremeno, dok je Foišor ostao u funkciji državnog objekta i pristup mu je potpuno zabranjen. Nekoliko manjih objekata u kojima rade restoran, pivnica i poslastičarnica, a moguće je iznajmiti i smeštaj, otvoreno je za svakoga.
Za razliku od većine transilvanijskih dvoraca, ulaz u kompleks je potpuno besplatan ali se ulaz u pojedinačne objekte naplaćuje. Tom prilikom treba voditi računa o radnom vremenu, koje je atipično kratko, posebno tokom praznika i vikenda kada ima i najviše turista.
Dozvola za fotografisanje u objektima se dodatno naplaćuje, ali je amaterska fotografija dozvoljena bez naknade - uz napomenu da je objavljivanje takvih fotografija na internetu (posebno na društvenim mrežama) zabranjeno i navodno može biti kažnjivo...
U neposrednoj blizini dvorca Peleš nalazi se i manastir Sinaja (Sinaia), koji takođe vredi posetiti. Manastir je osnovan u XVII veku i sastoji se od dve crkve sa zasebnim portama - "stare crkve" (Biserica Veche) iz 1695. godine i "velike crkve" (Biserica Mare) iz 1846. godine.
Obe crkve građene su u takozvanom Brankovanskom stilu, autentičnom arhitektonskom pokretu Vlaške i Transilvanije nastalom u kasnom Srednjem veku, ali sa različitim uticajima i formama karakterističnim za vreme nastanka.
Iako se manastir nalazi na samo petsto metara od ulaza u kompleks dvorca Peleš a pešačka staza koja ih spaja je načičkana tezgama sa suvenirima, zanimljivo je da u manastiru posetilaca skoro i da nema, pa se tako na samo nekoliko minuta hoda od prostora prepunog turista može osetiti nestvaran mir, kao van vremena i prostora...
 |
| Stara crkva |
 |
| Nova crkva |
Hrana i piće
U trenucima predaha između obilazaka svih zanimljivosti okoline Brašova (što može biti itekako naporno, čak i uz dobar plan) treba nešto i prezalogajiti, a lokalna kuhinja nudi dovoljno raznovrsnih specijaliteta za svačiji ukus.
Rumunska kuhinja je vrlo slična srpskoj, kao prelaz između južnobalkanske/maloazijske i srednjoevropske, pa su i mnoga jela slična ili potpuno ista (razne čorbe, gulaši, sarme...), ali rumunska kuhinja ima i neke svoje specifičnosti koje je razlikuju od država u okruženju.
Većina jela zasniva se na mesu, ali postoje i opcije pogodne za one koji ga ne jedu. Ipak, roštilj je svakako najzastupljeniji na svakom mestu, a najpopularnija je rumunska varijanta ćevapa koji se ovde zovu "mici" (mici ili mititei, što bukvalno znači "mali"), od mešavine svinjskog, junećeg i ovčijeg mesa, začinjeni biberom, paprikom, belim lukom i aromatičnim biljem.
Omiljen je i pasulj spemljen na različite načine, a za nacionalno jelo važe - škembići (ciorbă de burtă), koji se začinjavaju drugačije od onih u našim kafanama: kiselom pavlakom i jajetom, poput naše bele čorbe. Kao prilog uz jelo najčešće se služi palenta (mămăligă), koja se jede i u slatkoj i u slanoj varijanti, u svako doba dana.
Zahvaljujući saksonskom nasleđu, u Transilvaniji je od pića najzastupljenije pivo. Rumunsko pivo uopšte je vrlo dobro i nepravedno je potcenjeno u svetu, a u samom Brašovu nalazi se najveća pivara u Rumuniji u kojoj se proizvode ili pune najpoznatija rumunska piva kao što su Ursus, Ciucaș, Timișoreana, kao i mnogi strani brendovi kao što su Kozel, Pilsner Urquell, Peroni, pa čak i (odlično) japansko pirinčano pivo Asahi.
Pored industrijskih, praktično svaki pab ima i sopstveno pivo kuće, a u manjim pivarama proizvode se i razna lokalna kraft piva u ograničenim serijama.
Transilvanija je poznata i kao vinska regija, ali u samoj Transilvaniji se taj utisak stiče manje nego u inostranstvu. Rumunija je peta zemlja po proizvodnji vina u Evropi i među prvih petnaest u svetu, a njena vina su ujedno manje poznata nego vina nekih zemalja koje se nalaze niže na toj listi i bolje ocenjena od nekih koja se nalaze na višim pozicijama...
U Transilvaniji se tradicionalno najviše proizvode bela i penušava vina, a autohtone sorte su Fetească Albă, Fetească Neagră i Fetească Regală.
_____________
Jedna velika i znamenitostima bogata regija kao što je Transilvanija definitivno se ne može u potpunosti istražiti za jedan dan, jedan vikend, produženi vikend, par nedelja, mesec dana... Ali, da bismo zagrebali površinu i makar se upoznali sa najbitnijim stvarima koje ova istorijska pokrajina može da ponudi posetiocima, uz dobar plan, i nekoliko dana može biti dovoljno za početak.
Među našim turistima važi stav da Transilvanija spada u rang jeftinih putovanja, ali to je samo zato što su ih agencije koje su počele da se bave ovim delom Rumunije navikle na budžetske aranžmane, koji su često podrazumevali beskrajne vožnje autobusom i gomilu doplata na licu mesta... Istina je da se u Transilvaniju može putovati sa ograničenim budžetom (kao što se i na bilo koje mesto na svetu može otići u jeftinijoj i skupljoj varijanti), a koliko će to zaista biti povoljno zavisi samo od naših interesovanja i aftiniteta.
Primera radi, samo cena ulaznice u dvorac Peleš varira od oko 10 do oko 35 evra po osobi i to bez usluge vodiča i naknada za fotografisanje i snimanje, koje idu i do 600 evra po satu, što je praktično u rangu nekih mnogo zvučnijih odredišta u zapadnoj Evropi. Kad je već reč o cenama, trebalo bi napomenuti da je u Rumuniji platežno sredstvo i dalje rumunski lej (leu, množina lei), kao i da pojedini objekti (u koje ne spadaju muzeji i dvorci) ne primaju kartice, pa kod sebe uvek treba imati nešto gotovine... Za jedan evro u menjačnicama se dobija oko pet leja.
A znamenitosti i atrakcije koje vredi videti samo u okolini Brašova, a kamoli u celoj Transilvaniji teško je i pobrojati.
Transilvanija nisu samo Drakula, Hunjadi i Korvin, Transilvanija nisu samo vampiri i zamkovi, Transilvanija nisu samo nepristupačne planine i beskrajne šume pune divljih zveri. Transilvanija je sve to, i još mnogo drugih stvari: stari gradovi u kojima svaka fasada priča svoju priču, dobra klopa i piće, opuštena atmosfera... Ali pre svega, Transilvanija je jedna neverovatno zanimljiva a strašno potcenjena destinacija, itekako vredna posete - i ponovnog vraćanja.
A najbolje mesto za početak upoznavanja sa Transilvanijom - a kažu i sa celom Rumunijom - je upravo Brašov. Pa onda, počnimo.
Нема коментара:
Постави коментар