Ait Ben Hadou: Utvrđeni grad u srcu berberske zemlje

Svaka destinacija koju možemo posetiti na ovoj našoj maloj planeti, blizu ili daleko, ima neki svoj specifičan duh koji možemo doživeti na mnogo načina: kroz priče, tradicije, umetnost, hranu... Međutim, često nam o prošlosti nekog mesta i načinu života ljudi koji tu žive bolje od bilo čega drugog govori univerzalni jezik arhitekture.

Ait Ben Hadou, utvrđeni grad u istočnom podnožju planine Atlas, izuzetan je primer fortifikacione arhitekture marokanskih Berbera, i kao takav upisan je na listu Svetske baštine UNESCO-a, kao jedan od devet takvih lokaliteta na teritoriji Maroka.

Iako ne predstavlja turističku atrakciju u rangu nekih drugih mesta u Maroku, Ait Ben Hadou pruža fascinantan uvid u berbersku istoriju, i za putnike željne autentičnog doživljaja nezaobilazna je stanica na putu ka pustinjskim kampovima na obodu Sahare.

Smešten u srcu berberske zemlje, na karavanskoj ruti koja je spajala unutrašnjost Sahare sa tržnicama u velikim gradovima Maroka, Ait Ben Hadou je nastao u XI veku, kao tipičan primer ksara - severnoafričkog utvrđenja sa podgrađem i citadelom.

Većina građevina u naselju izgrađena je od nabijene zemlje i čerpića, a mada danas nema objekata starijih od XVII veka kontinuitet gradnje očuvan je kroz originalne materijale i tehnologiju gradnje koja se nije bitnije menjala čitav milenijum.

Naselje se razvijalo na padinama jednog od nekoliko manjih brda nad obalom (leti suve) reke po imenu Ounila, sa dva prstena zidina - donjim, masivnim, od nabijene zemlje, i gornjim, nešto manjih dimenzija ali od tesanog kamena.

Nasuprot evropskoj tradiciji koja bi na najistaknutijem mestu u gradu postavila branič kulu, vladarsku rezidenciju ili hram, na najvišoj tački brda stoji nekadašnje skladište hrane, dobro čuvano u slučaju opsade, što više nego dovoljno govori o tome koliko su žitelji Ait Ben Hadoua cenili ograničene resurse kojim su raspolagali.

Lavirinti uskih, vijugavih uličica i prolaza po svemu sudeći su imali dvostruku namenu, kao zaštita od napada spolja ali i od jakih saharskih vetrova, dok visoki zidovi kuća i danas prave prijatne senke i u najvrelije doba dana.

Tipična kuća organizovana je po vertikali, na više nivoa, sa prijatno prohladnim polumračnim prostorijama, i završava se krovnom terasom na kojoj je nemoguće duže boraviti tokom dana ali zato noću sigurno pruža preko potrebno osveženje...

Poseban prepoznatljiv tip kuće, nazvan "kazba", nastao je spajanjem četiri kuće u jednu i istorijski je bio znak raspoznavanja imućnih porodica. Zanimljivo je da se i danas u Maroku kuće ovog tipa smatraju prestižnijim i od mnogo većih kuća drugačijih formi...

Kroz vekove, Ait Ben Hadou je izgubio fortifikacionu ulogu, a većina stanovništva vremenom se preselila u novi deo naselja sa suprotne strane reke.

Danas u starom gradu živi tek šačica porodica, u kućama koje nikad nisu dobile struju (ponegde se samo mogu videti solarni paneli), vodovod i kanalizaciju, što ipak ne predstavlja prepreku da skoro sve unutar gradskih zidina bude podređeno turizmu, kroz mnogobrojne galerije, tradicionalne ugostiteljske objekte, prodavnice suvenira i šarenih berberskih ćilima...

Tako Ait Ben Hadou predstavlja istovremeno svojevrstan muzej na otvorenom, ali i destinaciju koja će biti privlačna i najpovršnijim izletnicima.

Pogled na novi deo naselja sa druge obale suve reke

Ono što ovde može biti interesantno čak i onima koje uopšte ne zanimaju severnoafrička istorija i kultura je podatak da je među uličicama Ait Ben Hadoua snimljeno više desetina poznatih filmova i serija.

"Lorens od Arabije", "Isus iz Nazareta", "Dragulj sa Nila", "Mladi Indijana Džons", "Legionar", "Asteriks i Obeliks protiv Cezara", "Gladijator", "Nebesko kraljevstvo", "Igra prestola", samo su neki od naslova u kojima se kao kulisa pojavljuje ovaj berberski utvrđeni grad ili njegovo neposredno okruženje...

Zato mnoge turističke agencije nazivaju Ait Ben Hadou i "filmskim gradom". Da li to više privlači potencijalne posetioce, ili odbija one koji mogu pomisliti da su to samo nekakve kulise a ne i stvarno vredan istorijski spomenik, nemoguće je utvrditi...

Da bi se utvrđeni grad Ait Ben Hadou obišao u pratnji lokalnog vodiča potrebno je oko dva sata, što je sasvim dovoljno vremena za upoznavanje sa jednom stranom berberske kulture i istorije koja se ne može videti u velikim marokanskim gradovima.

Sa druge strane, to je ujedno i dovoljno malo vremena za kvalitetnu pauzu na putu ka pustinji a da to često ionako dugo putovanje ne traje baš predugo...

U svakom slučaju, Ait Ben Hadou je lokalitet koji zaista vredi posetiti, i ako se bilo kojim drugim povodom nađete u Maroku (a po svoj prilici nećete dolaziti ovamo isključivo zbog ovog ksara) vreme odvojeno za taj izlet nije protraćeno. Naprotiv.